Webinar Groen en Werelderfgoed

Op 27 november zijn archeologen/erfgoedadviseurs en groenbeheerders van de 12 gemeenten met Limeswerelderfgoed samengekomen in een webinar over het belang van groenbeheer op de kernzones. Het webinar werd georganiseerd door de Nederlandse Limessamenwerking (NLS) in samenwerking met de DG Groep en BAAC.  

Fysiek beheer

De Neder-Germaanse Limes is ingeschreven als UNESCO Werelderfgoed. In 2026 vieren we het eerste lustrum van deze status. Dat is alom bekend. Minder bekend is dat we met deze status ook de verantwoordelijkheid op ons hebben genomen om het archeologische erfgoed op de 19 kernzones te beschermen. Onderdeel van de bescherming is het fysieke beheer van de 19 sites van het Werelderfgoed. Helena Klok, projectleider Beleid en Beheer van de DG Groep, presenteerde de eerste resultaten van een onderzoek naar knelpunten die gemeenten ervaren in het beheer van hun sites. Een van die knelpunten was het beheer van de begroeiing, zoals struiken en bomen.

Wortelwerking

Wat hebben struiken en bomen met archeologie te maken? De wortels van struiken en bomen dringen zich in de bodem en werken zich op diepere lagen door waardevolle maar ook kwetsbare archeologische grondsporen en vondstpakketten heen. Een andere bedreiging vormt het omvallen of rooien van bomen. Daarbij trekken de wortels grote hoeveelheden grond mee omhoog, waarvan verstoring van archeologische lagen het gevolg kan zijn. Over deze en andere wisselwerking tussen archeologie en begroeiing presenteerde Yvonne van Amerongen een inspirerende lezing. Zij is adviseur Ecologie en Erfgoed van BAAC. In haar presentatie ‘Belang van groen(beheer) op Limeswerelderfgoed’ legde ze uit dat de bovenstaande bedreigingen van groen voor archeologie vooral afhankelijk zijn van lokale omstandigheden, zoals de diepteligging van het erfgoed, de boomsoorten en de doordringbaarheid van de bodem voor wortels. Een andere bedreiging wordt gevormd doordat de bovengrondse beplanting water kan onttrekken aan de bodem. Daardoor kunnen organische archeologische resten sneller vergaan.

Plus-plus

Van Amerongen benadrukte echter dat de relatie tussen groen en erfgoed niet alleen problematisch is maar juist ook versterkend. Een juiste keuze van nieuwe beplanting hoeft de ondergrond niet aan te tasten. In sommige gevallen zorgen bomen voor dat historische landschapselementen juist in vorm blijven. En in de plus-plusvariant kunnen historische ecologie en groenvoorzieningen juist samen optrekken, waarbij vooral de omwonenden en bezoekers van Limessites een aangenamere beleving hebben. Mooie voorbeelden hiervan zijn de Romeinse tuinen in Leiden-Park Matilo, Castellum Hoge Woerd en Arnhem-Meinerswijk.    

Erfgoed en groen samen

In de discussie aan het einde van het webinar zagen zowel erfgoedadviseurs als groenbeheerders het voordeel om nog meer samen op te trekken in het beheer maar ook aantrekkelijker maken van de kernzones van het Limeswerelderfgoed. Een van de instrumenten die deze samenwerking zouden kunnen ondersteunen is het Individueel Managementplan (IMP) waarvan elke gemeente samen met de NLS elke twee jaar een actualisatie opstelt. Dit webinar was ongetwijfeld een stimulans in deze gezamenlijke ambitie.